همه چیز درباره سنگ فیروزه و روش های تشخیص آن

سنگ فیروزه به انگلیسی (Turquoise) یکی از سنگهای قیمتی است که از عهد باستان در ایران شناخته شده است، فیروزه سنگ آرزوهای تمام پادشاهان ممالک از زمان کورش و داریوش کبیر است که به عنوان هدیه از طرف آن‌ها به تمام سلاطین داده می‌شد. در کشور ایتالیا از فیروزه آبی و صاف که به گوهر آبی معروف است، به عنوان گران‌قیمت‌ترین جواهرات استفاده می‌شود.

این روزها استفاده از سنگهای معدنی همچون عقیق و فیروزه در ساخت زیورآلات جانی دوباره گرفته است و در ساخت انگشتر زنانه ، گردنبند زنانه، دستبند و انگشتر مردانه به وفور به چشم میخورد. استفاده از سنگ فیروزه در ساخت طلا و جواهرات از 5500 سال قبل از میلاد رواج داشته است.جواهرات فیروزه ای از جذابیت خاصی برخوردارند و این جذابیت ممکن است به دلیل سایه های آبی رنگ متفاوت آن ها و یا الگوها و طرح های متنوع در جواهرات فیروزه ای و یا به دلیل یک جذابیت غیر قابل توصیف در آن ها باشد.

معرفی سنگ فیروزه اصل

فیروزه یک فسفات آلومینیوم با سختی حدود 6 است. با این حال، به طور قابل ملاحظه ای از کوارتز نرم تر است. این کانی به طور طبیعی در طیف وسیعی از رنگ ها، از آبی آسمانی روشن تا سبز خاکستری یافت می شود. سنگ فیروزه خام با رنگ آبی خوشرنگ، بهترین کیفیت را دارا می باشد و بسیار کمیاب است، در حالی که رنگ سبز یا آبی کمرنگ که از ارزش کمی برخوردار است، فراوانی بیشتری دارد.

برخی از سنگ های فیروزه ای دارای رگه های مشخصی هستند که این رگه ها تحت تأثیر شرایط تشکیل این سنگ ها به وجود آمده است. فیروزه هایی که به خوبی شکل گرفته اند و دارای منافذ کمتری هستند معمولاً از دوام بیشتر و درخشش بالاتری برخوردارند.

تشخیص سنگ فیروزه مرغوب

“اصل بودن فیروزه” با “مرغوبیت فیروزه” دو مبحث کاملا جداگانه هستند و چه بسا فیروزه های بسیاری وجود دارند که کیفیت و مرغوبیت بالایی ندارند. در حالت کلی اگر به دنبال ویژگی های فیروزه مرغوب باشید می تواند گفت که فیروزه مرغوب ‌دارای رنگ آبی سیر، جلای چینی و سختی بالا می‌باشد. افزایش رنگ سبز٬ پریدگی رنگ و وجود ناخالصی عواملی هستند که باعث کاهش کیفیت فیروزه می‌شوند. می توان از ویژگی های فیروزه که عنوان شد به طور کلی و چشمی به عنوان معیار سنجش کیفیت فیروزه استفاده کرد.

مرغوبیت سنگ فیروزه می توان افزود که یکی از عوامل تعیین کننده در مرغوبیت این سنگ، معدن استخراج آن است. برای مثال، فیروزه نیشابور به دلیل رنگ آبی آسمانی یکدست و خلوص بالای آن، به عنوان یکی از باکیفیت ترین انواع فیروزه در دنیا شناخته می شود. سنگ های استخراج شده از معادن کرمان یا دامغان معمولاً رنگ روشن تر یا رگه های بیشتری دارند که ممکن است ارزش تجاری آن ها را کاهش دهد. علاوه بر این، روش های استخراج و فرآوری نیز می تواند بر حفظ ویژگی های طبیعی و مرغوبیت سنگ تأثیر بگذارد.

همچنین، نوع فیروزه نیز نقش مهمی در مرغوبیت آن دارد. فیروزه عجمی، که بدون رگه و دارای سطحی صاف و براق است، در مقایسه با فیروزه شجری، که دارای رگه های تیره یا طرح های شاخه ای است، از ارزش بالاتری برخوردار است. این موضوع به دلیل ظاهر زیباتر و کم یاب تر بودن فیروزه عجمی است. توجه به نگهداری صحیح این سنگ نیز اهمیت دارد، چرا که در تماس با مواد شیمیایی یا حرارت، کیفیت و جلای آن به شدت کاهش می یابد.

خواص سنگ فیروزه

نیروهای مغناطیسی موجود در فیروزه علاوه بر آرامش دادن، باعث بیدار شدن نیروهای درونی افراد می شود. این سنگ زیبا که در فرهنگ های مختلف از جمله ایران، آمریکا و تبت دارای ارزش فراوان است، به تقویت قلب، درمان درد گلو و بهبود بیماری های چشم کمک می کند. همچنین، استفاده از جواهرات حاوی سنگ فیروزه به انگلیسی (Turquoise) در سفر برای حمایت و حفاظت توصیه شده است.

سنگ فیروزه به عوارض عملکردهای نادرست کبد و غدد کمک می کند . چشمها را نیرو می بخشد و بر علیه بیماری های چشم و اصلاح گردش خون موثر است . درد گلو، التهابات ریوی و بیماری های دستگاه تنفسی را درمان می کند . در براب افسردگی ها مفید است و قلب را تقویت می کند . این سنگ شخص را در برابر خوابهای آشفته و کابوسها حمایت می کند . نیرو و ارتعاشات منفی ، مضر و آشفته را از ما دور می کند و حتی می تواند جذب کننده نیروهای مثبت باشد

چگونگی تشکیل سنگ فیروزه

سنگ فیروزه طبیعی و خام یکی از کانی های ارزشمند است که در نتیجه یک فرآیند طولانی زمین شناختی تشکیل می شود. این سنگ از ترکیب آب های زیرزمینی غنی از مس، آلومینیوم و فسفر در محیط های خشک و بیابانی شکل می گیرد. آب های حاوی این عناصر، طی میلیون ها سال به شکاف ها و درزهای سنگ های میزبان (مانند سنگ های آذرین یا رسوبی) نفوذ می کنند. در این محیط های خاص، واکنش های شیمیایی میان مواد معدنی و آب باعث رسوب گذاری و تشکیل فیروزه در ساختارهای نودولار یا رگه ای می شود.

فیروزه بیشتر اوقات در رسوبات مس در محیط‌های بایر و نسبتا کم آب یافت شده است. فیروزه در مکان‌هایی بوجود می‌آید که میزان مس موجود در منطقه بالا باشد. فیروزه بر اثر تاثیر محلول‌های سطحی مس‌دار بر روی سنگ‌های غنی از Al2O3 و غنی از فسفر و گاهی نیز بر اثر تاثیر محلول‌های سطحی مس‌دار٬ بر روی فسیل‌های استخوانی جانوران به وجود می‌آید.

عوامل متعددی بر کیفیت فیروزه تأثیر می گذارند، از جمله غلظت عناصر معدنی، دما، فشار و ترکیب شیمیایی سنگ میزبان. رنگ آبی در فیروزه به دلیل حضور مس است، در حالی که رنگ سبزتر آن به میزان بیشتری از آهن یا ناخالصی های دیگر نسبت داده می شود. مهم ترین معادن فیروزه طبیعی در ایران (نیشابور و کرمان)، آمریکا و تبت یافت می شوند و این سنگ به دلیل کمیاب بودن و فرآیند طولانی تشکیل، بسیار ارزشمند است.

ارزش سنگ فیروزه در فرهنگهای مختلف

اشکال مختلف فیروزه شامل دانه‌ای ریز، فیروزه ریز، کمپاکت، متخلخل، کلیرای، خوشه‌ای، دندریتی و گاهی پوششی است. فیروزه ظاهراً به صورت نامتبلور و به صورت رگه و دانه‌های پراکنده در داخل سنگ مادر یافت می‌شود و غالباً به صورت نهان بلور است. میزان بلوره‌های فیروزه در طبیعت بسیار کم است و به علت جلاپذیری و رنگ جالب مورد توجه بوده است.

با این حال که در بسیاری از فرهنگ ها جواهرات فیروزه ای بیشتر به دلیل زیبایی آن ها مورد استفاده قرار می گیرند؛ اما در برخی از فرهنگ ها نیز عقایدی در رابطه با جواهرات فیروزه ای وجود دارد به این صورت که آن ها معتقدند که جواهرات فیروزه ای خواص سحرآمیز متنوعی دارند و از آن ها می توان در پیشگیری از بیماری ها و یا درمان برخی از بیماری ها استفاده کرد.

نحوه تشخیص سنگ فیروزه اصل  از تقلبی

سنگ فیروزه به رنگ‌های آبی آسمانی، آبی مایل به سبز، سبز مایل به زرد، خاکستری مایل به سبز، آبی نیلی و آبی مایل به سفید وجود دارد. اگر بخواهیم یک تقسیم بندی کلی برای تشخیص سنگ فیروزه اصل و مرغوب انجام دهیم به جمله : “رنگ آبی آسمانی نوع مرغوب سنگ فیروزه است و سبز مایل به زرد نوع نامرغوب” خواهیم رسید. رنگ سنگ فیروزه ناشی از مواد موجود در آن است و در صورتی که میزان مس موجود در کانی زیاد باشد به رنگ آبی در صورتی که آهن زیاد داشته باشد به رنگ سبز و در صورت وجود آلومینیم زیاد به رنگ سفید دیده می‌شود که به ترتیب ارزش آن کاهش می‌یابد یعنی رنگ آبی با ارزش‌ترین نوع فیروزه است.

سنگ فیروزه مصنوعی با استفاده از ترکیب مواد شیمیایی مانند رزین های پلیمری، پودرهای معدنی (مانند کربنات کلسیم یا پودر آلومینیوم) و رنگدانه های آبی و سبز ساخته می شود. این مواد با یکدیگر مخلوط شده و در قالب های مخصوص ریخته می شوند تا شکل اولیه سنگ ایجاد شود. برای تقلید از ظاهر طبیعی فیروزه، گاهی قطعات خرد شده از فیروزه های بی کیفیت یا الگوهای رگه دار مصنوعی به مخلوط اضافه می شود. سپس این قالب ها در دما و فشار بالا پخته می شوند تا ساختاری سخت و محکم پیدا کنند. در نهایت، سنگ های ساخته شده صیقل داده شده و به شکل نهایی پرداخته می شوند.

فیروزه مصنوعی از نظر ظاهری شباهت زیادی به نوع طبیعی دارد، اما معمولاً وزن سبک تر، رنگ یکنواخت تر و قیمت پایین تری دارد. این نوع سنگ بیشتر در جواهرات ارزان قیمت و صنایع دستی استفاده می شود و با دقت می توان تفاوت آن را از فیروزه طبیعی تشخیص داد.

روش های مختلفی برای تشخیص فیروزه اصل وجود دارد. که در قسمت پایین به بررسی و تفاوت بین سنگ فیروزه اصل و تقلبی اشاره شده است.

انواع سنگ فیروزه اصل

سنگ فیروزه نیز در همانند دیگر سنگ های قیمتی که در جواهرسازی به کار می رود دارای انواع مختلف و در قیمت های متنوع است. ما در این بخش انواع سنگ فیروز را به شما معرفی می کنیم تا شما درک بهترین از انواع سنگ فیروزه و راه های شناسایی آنها داشته باشید.

سنگ فیروزه عجمی

این نوع فیروزه با ارزش ترین و گرانترین نوع سنگ است که در بخش جواهر سازی مورد استفاده قرار می گیرد. سنگ فیروزه عجمی بدون رگه و به صورت صاف می باشد که رنگ آن آبی پررنگ می باشد و اغلب در ایران یافت می شود. سنک فیروزه عجمی اغلب به صورت گرد و دامله دار تراش داده می شود و قیمت آن بسته به وزن و کیفیت آن به چندین میلیون نیز می رسد.

رنگ آبی پررنگ و درخشندگی طبیعی این سنگ، آن را به انتخاب اول در جواهرسازی های لوکس تبدیل کرده است. فیروزه عجمی معمولاً در ساخت انگشترها، گردنبندها و دیگر زیورآلات خاص به کار می رود و به دلیل تراش خاص دامله ای، جذابیت بیشتری به محصولات نهایی می بخشد.

از دیگر ویژگی های بارز فیروزه عجمی می توان به کمیابی آن اشاره کرد. این نوع سنگ عمدتاً در معادن نیشابور یافت می شود و همین موضوع به طور قابل توجهی بر ارزش آن تأثیر می گذارد. فرآیند استخراج و تراشکاری این سنگ نیاز به دقت و مهارت زیادی دارد، زیرا کوچک ترین اشتباه می تواند به کاهش کیفیت و ارزش آن منجر شود. به همین دلیل، سنگ فیروزه عجمی نه تنها از نظر زیبایی، بلکه به عنوان یک سرمایه گذاری ارزشمند نیز مورد توجه کلکسیونرها و جواهرشناسان قرار دارد.

سنگ فیروزه شجری

سنگ فیروزه شجری بر خلاف فیروزه عجمی دارای رگه های طلایی و قهوه ای رنگ می باشد که می تواند به صورت منظم و یا غیر منظم باشد. به طول کلی اگر فیروزه دارای رگه های غیر منظم باشد به عنوان فیروزه شجری شناخته می شود و اگر دارای رگه های منظم باشد به عنوان فیروزه تار عنکبوتی است که قیمت آن بیشتر از اشکال نامنظم است. لازم به ذکر است که یک نوع فیروزه رگه دار طلایی نیز وجود دارد که قیمت آن معمولا بیشتر است. یکی دیگر از فاکتور هایی که تعیین کنند قیمت فیروزه شجری است رنگ سنگ می باشد به طور کلی رنگ های آبی مایل به سبز قیمت کمتری دارا می باشند.

نحوه نگهداری صحیح از سنگ فیروزه

تمام زیورآلات فارغ از جنس و کیفیت آنها نیاز به مراقب اصولی دارند. برای مراقبت از زیورآلات خود بهتر است تا نکات مربوط به هر یک را مطالعه فرمایید. رنگ فیروزه ممکن است به تدریج به رنگ سبز تغییر کند. علت این امر قرار گرفتن کانی به مدت زیاد در نور شدید و یا حرارت است که باعث رنگ پریدگی و در نتیجه کم ارزش شدن کانی می‌شود. این سنگ زیبا در شرایط مختلف از صاحب خود محافظت کرده و در عین حال خود نیز به نگهداری احتیاج دارد.

اصطلاحا به فیروزه سنگ زنده می گویند. چرا که اگر شرایط نگهداری آن درست رعایت نشود، کم کم کیفیت خود را از دست داده و اصطلاحا می‌میرد! و در این صورت به آن سنگ فیروزه مرده می گویند که ویژگی هایی که در بخش های قبل تر اشاره کردیم را از دست می دهد.

فیروزه در برابر برخی مواد شیمیایی حساس است و باید از آن‌ها دور بماند. مثلا چربی، اسید، عطر و ادکلن، کرم‌های آرایشی و . . . برای فیروزه مضر هستند و اگر فیروزه در مدت زمان طولانی با آن‌ها در تماس باشد، صدمه خواهد دید و رنگ آن عوض می‌شود.

نکته قابل توجه اینجاست که اگر فیروزه در اثر تماس با مواد شیمیایی صدمه ببیند و رنگ آن تغییر کند، دیگر اصلاح نشده و قابل ترمیم نیست. ولی اگر شما از علاقمندان سنگ فیروزه باشید، بهتر است تا نکات زیر را رعایت فرمایید: آیا می‌توان از این سنگ زیبا که استفاده از آن بسیار توصیه شده و احادیث زیادی درباره آن نقل شده، بهره برد؟ آری. . . ! فقط رعایت چند نکته ساده کافیست تا شما هم بتوانید از سنگ فیروزه  خود به خوبی نگهداری نموده و از خواص بیشمار آن بهره مند شوید.

فیروزه باید از مواد شیمیایی دور بماند. (عطر و ادکلن، کرم‌های آرایشی و. . . ) برای فیروزه مضر است اگر با فیروزه تماس پیدا کرد، می‌بایست سنگ فیروزه را به آرامی و به خوبی با آب ولرم بشویید.

نحوه شارژ سنگ فیروزه با قرار دادن آن در آب

برای شارژ سنگ فیروزه باید آنها را بشویید و آن را از ناخالصی ها پاک کنید . گاهی اوقات فیروزه ای در اختیار شما قرار می گیرد تا شما بتوانید از آن انرژی بگیرید . شاید این سنگ قبل از شما مورد استفاده شخصی بوده که دچار بیماری و ناراحتی خاص بوده است . این سنگ از نظر فیزیکی به شما آسیب نمی رساند ، ولی امکان دارد که افکار پریشان و انرژی منفی شخص قبلی را همراه داشته باشد و آن انرژی منفی شما را آزار دهد. بنابراین باید سنگ ها مجدد شارژ شود. آب ، آتش ، خاک و نمک دریا از عوامل پاک کننده سنگ هستند .

شما می توانید سنگ فیروزه  را در حدود 1 تا چند ساعت در آب جاری و یا آب نمک قرار داده و شارژ کنید یا آن را داخل خاک بگذارید و سپس آن را بشویید. گاهی هم می شود سنگ را با قرار دادن در روی نمک خشک دریا شارژ کرد. در حالت کلی اگر از فیروزه استفاده می کنید، بهتر است برای نظافت آن و همچنین شارژ سنگ، هر روز که دستان خود را می‌شویید، روی نگین فیروزه خود نیز آب ریخته و دست بکشید تا اگر احتمالا مواد مضر با سطح آن برخورد کرده، به طور کامل برطرف شود، البته لازم به یادآوریست که در این مواقع به هیچ وجه از مواد شوینده استفاده نکنید.

تفاوت بین سنگ فیروزه زنده و مرده

سنگ فیروزه یکی از سنگ های ارزشمند و محبوب است که در دو حالت زنده و مرده یافت می شود. فیروزه زنده به سنگی اطلاق می شود که رنگ آن شفاف، براق و دارای شادابی خاصی است. این سنگ به دلیل وجود رطوبت طبیعی و مواد معدنی فعال در ساختارش، جذابیت بیشتری دارد و از نظر قیمتی نیز ارزشمندتر است. فیروزه مرده اما رنگی کدر، مات و کم فروغ دارد که اغلب ناشی از خشکی بیش از حد و تخریب ترکیبات شیمیایی آن در اثر عوامل محیطی مانند گرما، مواد شیمیایی یا نگهداری نادرست است. این نوع فیروزه دیگر خواص و زیبایی اولیه خود را از دست داده و ارزش کمتری دارد.

برای تشخیص فیروزه زنده از مرده، می توان به چند ویژگی دقت کرد. فیروزه زنده معمولاً دارای رنگ آبی یا سبز زنده و شفاف است، در حالی که فیروزه مرده بیشتر به رنگ خاکستری یا آبی کمرنگ و بی روح دیده می شود. همچنین، فیروزه زنده در برابر نور، براق تر به نظر می رسد، اما فیروزه مرده جلوه ای مات دارد. روش های تخصصی تر مانند آزمایش در محیط آزمایشگاهی برای بررسی رطوبت داخلی و ترکیبات شیمیایی نیز می تواند تفاوت این دو را با دقت بیشتری نشان دهد. نگهداری صحیح از فیروزه، از جمله دوری از مواد شیمیایی و حرارت، به حفظ زنده بودن آن کمک می کند.

چگونه زنده کردن سنگ فیروزه مرده

زنده کردن سنگ فیروزه مرده، به معنای بازگرداندن رنگ، شفافیت و زیبایی اولیه آن، فرآیندی دشوار و در برخی موارد غیرممکن است، زیرا تغییرات شیمیایی و فیزیکی ناشی از عوامل محیطی ممکن است برگشت ناپذیر باشند. با این حال، برخی روش ها وجود دارند که می توانند ظاهر فیروزه را تا حدودی بهبود بخشند:

1. احیای سطحی با روغن ها یا موم های طبیعی

یکی از روش های متداول، استفاده از روغن های طبیعی یا موم های خاص است که بر روی سطح فیروزه مرده مالیده می شود. این مواد می توانند به افزایش شفافیت و درخشش موقت سنگ کمک کنند. به عنوان مثال، استفاده از روغن زیتون یا موم زنبور عسل، با دقت و در لایه ای نازک، می تواند تا حدی فیروزه را زنده تر نشان دهد. با این حال، این روش موقتی است و تأثیری بر ساختار داخلی سنگ ندارد.

2. اشباع دوباره با مواد معدنی

در برخی موارد، متخصصان از روش های صنعتی برای احیای فیروزه استفاده می کنند. این فرآیند شامل اشباع سنگ با رزین ها، مواد معدنی یا محلول های خاص است که می توانند رنگ و رطوبت را به ساختار فیروزه برگردانند. این روش معمولاً در آزمایشگاه ها و توسط جواهرسازان حرفه ای انجام می شود.

موارد استفاده از سنگ فیروزه

سنگ فیروزه کاربرد های مختلفی دارد که مهمترین آن را می توان سنگ درمانی و استفاده در دنیای زیورآلات دانست. فیروزه در ساخت انگشتر، گوشواره ، گردنبند و ظروف سبک درباری مورد استفاده قرار میگیرد.

علاوه بر زیورآلات، از فیروزه برای تزئین اشیای قیمتی مانند جعبه های نفیس، آلات موسیقی، یا حتی سلاح های تزئین شده در دوران گذشته استفاده می شده است. در صنایع مدرن، فیروزه به عنوان یک ماده گران بها در طراحی داخلی نیز کاربرد دارد؛ به طور مثال، در ساخت موزائیک ها، میزهای لوکس، و دیگر وسایل تزئینی.

مناطق دارای سنگ فیروزه

نامورترین و پرخواهان‌ترین فیروزه در ایران فیروزه نیشابور است که از بیش از ۲۰۰۰ سال پیش استخراج می‌شده‌ است. معدن این فیروزه در نزدیکی روستای معدن نیشابور است و از سطح زمین ۲۰۱۲ متر بلندی دارد.انواع مرغوب فیروزه ایران از نظر رنگ، نقش و کیفیت فیروزه عجمی و فیروزه شجری است. جالب است بدانید اروپائیان نوع شجری و ایرانیان نوع عجمی را که بدون شجر است، می‌پسندند.

مهم ترین معدن فیروزه ایران، معدن فیروزه نیشابور در استان خراسان رضوی است که یکی از قدیمی ترین و باکیفیت ترین معادن این سنگ در جهان به شمار می رود. فیروزه های استخراج شده از این معدن به دلیل رنگ خاص، دوام و درخشندگی بالا شهرت جهانی دارند. علاوه بر نیشابور، مناطقی مانند دامغان در استان سمنان و کرمان نیز منابعی از فیروزه را در خود جای داده اند.

در دیگر کشورهای جهان نیز معادن مهمی از فیروزه وجود دارد. ایالات متحده آمریکا به ویژه ایالت های نوادا، آریزونا و نیومکزیکو از تولیدکنندگان برجسته فیروزه در سطح بین المللی هستند. فیروزه های آمریکایی اغلب به خاطر رنگ های آبی شفاف و مات خود معروف هستند. در کشور چین نیز معادن فیروزه با کیفیت های مختلف یافت می شود که بیشتر به رنگ های سبز متمایل هستند. از دیگر کشورهای دارای منابع فیروزه می توان به مصر، افغانستان و مکزیک اشاره کرد که هر یک سنگ هایی با ویژگی های منحصربه فرد تولید می کنند.

نتیجه گیری

در این مقاله از لوکس گلامور سعی کردیم تا با انواع سنگ فیروزه طبیعی و خام آشنا شوید و خواص و ویژگی های آن را بیان کنیم. سنگ های فیروزه کیفیت مرغوبیت مختلفی دارند که با استفاده از رنگ و چند ویژگی دیگر قابل شناسایی هستند. در ایران سنگ های فیروزه مختلفی مانند سنگ فیروزه نیشابور و یا سنگ فیروزه کرمان وجود دارد که طرفداران بسیاری را در سراسر جهان دارند. شما عزیزان می توانید از روش های ساده ای که برای تشخیص فیروزه اصل بیان شد برای شناسایی و تخمین زدن کیفیت سنگ فیروزه استفاده کنید.  اگر شما نیز نظری درباره این سنگ زیبا و محبوب دارید از طریق بخش نظرات با ما در میان بگذارید.